Udostępnienie strychu, Maloupska lukarna z wejściem na strych, Małe lukarny z wejściem na strych, Du
Udostępnienie strychu
Najstarsze domy miały strych dostępny z zewnątrz tylko przez dwuskrzydłowe wrota umieszczone w jednym z dwóch szczytów. Rama wrót po środku oparta jest o słup środkowej ściany stolcowej. Poprawę dostępu przyniosło dopiero wprowadzenie lukaren z wejściem na strych.
Maloupska lukarna z wejściem na strych
W Malej Úpie, gdzieniegdzie też w Albeřicach, Lysečinach i w Maršovie pierwsze lukarny z wejściem na strych wykonywano poprzez podniesienie dwóch krokwi z tylnej strony dachu 
dwuspadowego i oparcie ich o małą ścianę stolcową stanowiącą jednocześnie ramę dla dwuskrzydłowych wrót.
Następnie całość łacono i pokrywano gontem. W efekcie na dachu powstawała fala, pod którą na poziomie murłaty umieszczano dwuskrzydłowe wrota. Ten unikatowy, można powiedzieć „endemiczny” element do dziś zachował się na szesnastu ostatnich chałupach.
Małe lukarny z wejściem na strych
Równie proste są małe lukarny z wejściem na strych wbudowane w tylną (na równinach czasem także frontową) stronę dachu dwuspadowego tylko między dwie krokwie. Ich szerokość odpowiada szerokości wrót, czyli najwyżej dwa metry. Mają dach dwuspadowy, czasem naczółkowy i obite deskami pionowe ściany. Nie wystają poza obrys domu, kończą się nad murłatą. Taka lukarna była rozpowszechniona w całych Karkonoszach, Górach Izerskich i na przedgórzu, ale tak samo jak w przypadku innych prostych elementów od końca XIX wieku stopniowo zastępowały ją duże lukarny.
Duże lukarny z wejściem na strych
Wprowadzenie dziś występującej najczęściej dużej lukarny z wejściem na poziom strychu wiązało się z wprowadzeniem bardziej nowoczesnej konstrukcji więźby dachowej – podwójnego stolca więźby płatwiowej. Kalenica dużej lukarny sięga, lub prawie sięga, wysokości kalenicy chałupy. Duża lukarna zajmować może nawet jedną trzecią powierzchni tylnej części dachu dwuspadowego, jest umieszczona nad sklepieniem piwnicy, najczęściej symetrycznie pośrodku chałupy. Może wystawać nawet o trzy metry poza obrys domu, ma dach dwuspadowy, czasami opatrzony naczółkiem, o kącie nachylenia około 40o. Ściany tworzy wyłącznie konstrukcja szkieletowa obita pionowymi deskami, rzadziej gontem. Lukarna zwiększała powierzchnię poddasza o warsztat i składzik narzędziowy, dziś ze względu na łatwe doświetlenie dzięki oknom w bocznych pionowych ścianach jest ulubionym miejscem do rozszerzenia powierzchni mieszkalnej chałupy.
Duże lukarny z wejściem na strych dobudowywano do większości starszych karkonoskich chałup. Jednocześnie więźba chałupy była przebudowywana ze starszych typów na więźbę z podwójnym stolcem.
