Rozproszona zabudowa
Główne rejony Karkonoszy to krajobraz kulturowy, a architektura jest jego ważną częścią.
Regularnie wzdłuż linii wyznaczonej przez miejscową drogę lub potok były rozmieszczane tylko górskie domy w starszych łanowych wsiach, jak choćby Albeřice, Lysečiny, Maršov lub Rokytnice nad Jizerou. Dużo częstsza na terenie całych Karkonoszy jest nieregularna zabudowa na przypadkowo powstałych enklawach łąkowych, które osadnicy zasiedlali od XVI do XVIII wieku. O konkretnym usytuowaniu chałupy decydowała jak największa łatwość dostarczania do domu siana z łąki a przede wszystkim nawożenia, czyli możliwość wywożenia płynnej gnojowicy z obory na całą łąkę. Zajęcia związane z pracą na roli wpłynęły też na wygląd krajobrazu z rozproszoną zabudową, która należy do typowych cech Karkonoszy. Od połowy XIX wieku niewielkie centra siedlisk górskich zaczęły się zagęszczać. Dlatego w pozostałych miejscach gór do dziś typowe są różnej wielkości odstępy między domami.
Najstarsza zabudowa Gór Izerskich powstała w płytkich dolinach rzek Směda, Jeřice i Nysa na północnym i zachodnim przedgórzu.
Powstawały długie wsie leśno-łanowe z gospodarstwami położonymi w regularnych odstępach nad zalewaną łąką łęgową. Ciągnące się aż do skraju lasu łany pól, łąk i pastwisk, oddzielone drogami i miedzami, miejscami zachowały się do dziś. Podobnie na zasadzie łanów prowadzących od cieku wodnego rozwijały się także później zakładane miejscowości w głębiej wyciętych dolinach we wschodniej części gór.
Ze starszymi osadami stopniowo łączyła się podobna do karkonoskiej zabudowa luźno rozproszona na stokach, siegająca aż do niższych grzbietów górskich. Miejsca położone w dolinach nadal były zagęszczane uboższymi chałupami, budynkami produkcyjnymi (młyny, tartaki itp.), obiektami użyteczności publicznej (kościoły, probostwa, szkoły itp.) aż po wyraźne bryły fabryk z okresu koniunktury przemysłowej. Rezultatem jest krajobraz z gęsto zabudowanymi pasami wzdłuż cieków wodnych, na północy i zachodzie z wyraźną zwartą zabudową, nierozrzuconą w krajobrazie, na wschodzie z charakterystyczną zabudową rozproszoną na zboczach.
