Přeskočit na obsah


Mieszkalne poddasze, Doświetlenie poddasza, Frontowe lukarny, Okno dachowe

Chałupa z mieszkalnym półpiętrem i facjatką o dachu dwuspadowym. Mieszkalne poddasze

Zasadnicze zwiększenie części mieszkalnej przyniosło powiększenie karkonoskiej chałupy o ściankę kolankową, której utworzenie jest całkowicie zależne od nowszej więźby płatwiowej. Budowane w konstrukcji szkieletowej ścianki kolankowe miały wysokość najczęściej 1,1 metra, w Górach Izerskich czasem mniejszą, często zależy to od całkowitej wielkości domu, z zachowaniem proporcji. Budowa ścian kolankowych wiązała się ze zmniejszeniem nachylenia dachu. Dzięki temu wykorzystuje się większą część poddasza do wbudowania pomieszczeń mieszkalnych. W Karkonoszach domy z kolankową nadmurówką mają prawie zawsze frontową lukarnę albo ryzalit z dachem dwuspadowym i oczywiście także tylną dużą lukarnę. W Górach Izerskich bywają jednak często w czystej formie bez dużej lukarny, czasem z dwoma małymi lukarnami zwieńczonymi dachem dwuspadowym, częsty natomiast jest ryzalit, który bywa także murowany. Takie konstrukcje podwajają powierzchnię mieszkalną domu, jednocześnie można je jeszcze zaliczyć do tradycyjnego typu ludowego budownictwa karkonosko-izerskiego w ostatnim stadium jego rozwoju.

Poddasze błędnie doświetlone za pomocą płaskiego wykuszu, błędny „fałszywy zrąb“ na drewutni.

Doświetlenie poddasza

Odpowiednie doświetlenie poddasza jest ściśle związane z tradycyjnymi elementami więźby. W chałupach z prostym dachem dwuspadowym do doświetlenia strychu, który dopiero wtórnie zyskał funkcję mieszkalną, wystarczyć muszą okna w szczytach, ewentualnie okna dachowe wykonane metodą blacharską. Większą ingerencją w bryłę budynku jest umieszczenie od frontu, nad drzwiami wejściowymi symetrycznie osadzonej lukarny krytej dachem dwuspadowym.

Frontowe lukarny

Poszerzenie przestrzeni mieszkalnej o poddasze spowodowało pod koniec XIX wieku powstanie nowego elementu budowlanego – frontowej lukarny z dachem dwuspadowym. Nie jest ona lustrzaną kopią dużej lukarny z wejściem na strych znajdującej się z tyłu domu, jest bowiem mniejsza i nie wystaje poza obrys budynku. Ma jednak to samo nachylenie dachu, czyli około 40o. Najczęściej licuje się z murłatą, do której jej prosta konstrukcja z belek jest przymocowana czopami. Czasem jest natomiast wysunięta daleko w przód tworząc, wraz z przedsionkiem na parterze, chętnie używany element – ryzalit.

Facjatka o dachu dwuspadowym.

W Górach Izerskich duże frontowe lukarny nie są czymś popularnym i typowym, za to przedni ryzalit jest już bardzo częstym rozwiązaniem, także w kombinacji chałupy z więźbą jętkową i wysuniętego ryzalitu z więźbą płatwiową o mniejszym nachyleniu. Dzięki lukarnom z dachem dwuspadowym, w odróżnieniu od płaskich dachów, śnieg nie spada z dachu przed drzwi

wejściowe. Lukarny płaskim dachem nie są oryginalnym elementem tradycyjnego karkonoskiego domu. Lukarna z bocznymi pochyłościami stała się natomiast charakterystyczną cechą nowych obiektów schroniskowo-hotelowych w pierwszej połowie XX wieku, gdzie ma swoje stałe miejsce, stanowiąc jeden z typowych elementów tych kilkupiętrowych większych górskich budowli, ze zmiennym powodzeniem stosowany do dziś

– Szerokie lukarny pulpitowe, często zbyt duże, doświetlały strychy górskich chałup przy ich rozległych przebudowach na komercyjne obiekty rekreacyjne od połowy lat 60. ubiegłego wieku. W ten sposób setki karkonoskich domów pozbawiono wartości architektonicznych. Podobnym błędem współczesności są rzędy mniejszych lukarn z daszkami dwuspadowymi.

Okno dachowe

Zachowując charakter tradycyjnej chałupy, możemy w dachu umieścić nawet kilka dobrze usytuowanych małych okien dachowych. Bazuje się przy tym na pierwotnym elemencie, czyli znajdującym się w okolicy komina wyłazie dachowym. Wyłaz miał umożliwić człowiekowi dostanie się na dach, temu odpowiadają jego rozmiary: co najwyżej 60 x 70 centymetrów z dłuższym bokiem na wysokość. Tradycyjne okno dachowe jest wyrobem blacharskim z odpornej ocynkowanej lub miedzianej blachy, otwieranym na górnych zawiasach. Obita blachą rama nie wystaje ponad powierzchnię dachu o więcej niż dziesięć centymetrów. Do takiego okna dachowego w pomieszczeniu mieszkalnym możemy włożyć podwójną szybę z próżnią, wykonaną ze szkła hartowanego.

– Niewłaściwe są większe, wydłużone okna dachowe obrotowe (obracające się wokół osi środkowej).